Deze brief is een opiniestuk geschreven door het Bernadette Blijft! Planbureau, waar ingenieurs, architecten en studenten samenzitten om te werken aan een democratischer alternatief voor de plannen van WoninGent. Gepubliceerd op 22 april 2021 onder andere op Apache.
De slachtoffers van het wanbeleid van WoninGent
De sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent besloot na jarenlange verwaarlozing van de sociale woningen in de Sint-Bernadettewijk om alle gebouwen te slopen. Het is onaanvaardbaar dat de buurt zonder enig overleg volledig uiteen getrokken wordt en dat beschermd erfgoed tegen de vlakte moet terwijl de huisvestingsmaaatschappij nog geen enkel realistisch plan heeft voor de wijk.
Vorige week bevestigde de raad van bestuur van WoninGent nog eens dat de Sint-Bernadettewijk volledig en in één keer gesloopt zal worden en dat alle huurders moeten verhuizen. Met een strak media-offensief probeerde de machtige Gentse organisatie haar beslissing door te drukken en de protesterende wijkbewoners te demoraliseren. Met een droombeeld van een nieuwe moderne wijk probeert WoninGent haar wanbeleid te verdoezelen.
De technische mankementen aan de huizen veroorzaken al een tiental jaar steeds terugkerende vocht- en schimmelproblemen bij heel wat bewoners in de wijk. In al die tijd slaagde WoninGent er niet in om de problemen enigszins te verhelpen. Het kwam zelfs zover dat de correctionele rechtbank de huisvestingsmaatschappij veroordeelde en WoninGent een boete van € 200.000 opgelegd kreeg voor het verhuren van onbewoonbare woningen. Al deze schrijnende omstandigheden had WoninGent kunnen vermijden door herstellingen aan lekkende daken en ander normaal onderhoud als eigenaar van de woningen tijdig en correct te laten uitvoeren.
De bewoners van woningen met technische gebreken waren zo jarenlang slachtoffer van het wanbeleid van WoninGent. En nu komt daar een nieuwe groep slachtoffers bovenop: de bewoners van woningen in goede staat. Zij worden nu gedwongen te verhuizen naar allerlei andere buurten in Gent en hun eigen buurt wordt zo helemaal uiteen getrokken. Sommige bewoners wonen hun hele leven al in de Sint-Bernadettewijk, buren kennen en helpen elkaar. De protestbeweging bewijst elke keer opnieuw de samenhorigheid in de wijk.
Het derde slachtoffer van de beslissing van WoninGent is het architecturaal erfgoed. De Sint-Bernadettewijk is een oude tuinwijk die prachtig bewaard werd en terecht beschermd is. De dienst Monumentenzorg heeft reeds aan WoninGent en Stad Gent laten weten dat zij negatief advies zullen geven bij het aanvragen van een sloopvergunning. En toch zet WoninGent door. Ze beweren dat de erfgoedwaarde verdwenen is louter doordat parkjes in de wijk nu parkings geworden zijn. Het is compleet onbegrijpelijk dat dit een geldige reden zou kunnen zijn om architecturaal beschermde woningen te slopen.
Tegenover al dit verlies plaatst WoninGent hun dromerige intentie voor een nieuwe, moderne wijk. Ze hebben vijf krijtlijnen op papier gezet, niet meer dan dat. Er is nog geen enkel concreet plan voor een nieuwe wijk. Ze hebben geen enkel idee hoeveel die nieuwe wijk zal kosten en hoeveel nieuwe woningen en appartementen er op de site gerealiseerd kunnen worden. Ze communiceren een einddatum die compleet onrealistisch is want op dit moment is er zelfs nog geen architectenbureau aangesteld voor het nieuwe project. Op een dergelijke manier als een kip zonder kop aan zo’n grootschalig project beginnen is wederom wanbeleid.
In hun persberichten beweren ze dat er 150 woningen en 100 appartementen gebouwd kunnen worden maar in hun haalbaarheidsstudie wordt er over maximaal 70 woningen gesproken en veel meer appartementen. Is dit haalbaar zonder er hoge appartementsblokken neer te poten of door het groen te beperken tot een schaamlapje? Het plan van WoninGent betekent daarnaast ook dat de wegenis en nutsvoorzieningen in de wijk volledig uitgebroken en opnieuw aangelegd moet worden. Dit betekent niet alleen een hoge meerkost en vertraging voor het nieuwbouwproject maar ook dat het enige nieuwe, bewoonde appartementsblok in de wijk in al die tijd niet bereikbaar zal zijn. Al deze vragen betekenen dat het lang niet zeker is of de dromen van WoninGent haalbaar zijn, of de totale duurtijd voor hun project aanvaardbaar is en of de totale kostprijs verantwoord is.
Daartegenover staan twee andere mogelijke scenario’s voor de wijk. Enerzijds is het technisch zeker haalbaar om de woningen te renoveren met respect voor de erfgoedwaarde. Door gericht elementen te behouden en volumes uit te breiden of te herindelen waar mogelijk, kunnen comfortabele nieuwe woningen gerealiseerd worden. Echter zal de kostprijs hiervan mogelijks niet opwegen tegenover de voordelen. Dan is er nog steeds het scenario dat de wijk blok per blok gesloopt en gebouwd wordt. Door hierbij het bestaande stratenplan te behouden kan er veel sneller met de werken aangevangen worden en kunnen onnodige kosten vermeden worden. En dan is het wel mogelijk voor de bewoners om in hun wijk te blijven wonen.
Om een rechtvaardige en verantwoorde beslissing te nemen over de toekomst van de Sint-Bernadettewijk zijn zowel grondig studiewerk als breed overleg absoluut vereist. WoninGent heeft ondanks alle mooie woorden in de pers nog geen van beiden gedaan. Bij hun studiewerk zijn ze bijzonder kritisch voor elk alternatief plan maar blind voor elke mogelijke valkuil voor hun eigen plan. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat elk scenario eerlijk en evenwaardig onderzocht wordt op technische en financiële haalbaarheid en dat bij de eindbeslissing ook rekening gehouden wordt met de bewoners, de buurt, het erfgoed en de stedenbouwkundige visie op de omgeving.
In een vooruitstrevende stad als Gent, die parcipatie hoog in het vaandel draagt, zou ook breed overleg vanzelfsprekend moeten zijn. WoninGent heeft de buurtbewoners nooit geraadpleegd over hoe zij de toekomst van de wijk zien. De bewoners werden louter geïnformeerd over de beslissing die ver weg van hun genomen werd. De beslissing afgelopen week door de raad van bestuur van WoninGent werd zelfs genomen zonder enig contact met de wijk en de bewoners moesten de beslissing via de media vernemen! Voor de vele gewone burgers die proberen hun stem op een democratische manier te laten horen, was dit de zoveelste kaakslag. Een dergelijk misprijzen van een oprechte protestbeweging is een democratische samenleving onwaardig.
De woede bij de buurtbewoners en de actievoerders is alleen nog maar toegenomen. De eis ‘blok per blok’ zal luider en luider klinken. De actiegroep ‘Bernadette Blijft’ doet daarom nog eens een oproep aan Stad Gent en WoninGent om enerzijds de gedwongen verhuizingen te pauzeren in afwachting van grondig en eerlijk studiewerk en om anderzijds overleg op te starten met alle betrokken partners en de bewoners van de wijk in het bijzonder.
Deze open brief is opgesteld op 28/02/21 en werd bezorgd aan de Schepen van Wonen, Tine Heyse.
De schaamte voorbij!
Bernadette wijkt niet!
Dit is het verhaal over een wijk die zich bleef verzetten tegen WoninGent. Het leek wel het Gallische dorpje uit Asterix en Obelix. Het is het verhaal waarin we trachten om democratie en rechtvaardigheid te laten zegevieren. Het is een verhaal waarin we ons op lokaal niveau verenigden en onze inspraak eisten. Het is een verhaal dat ons duidelijk maakt dat machthebbers nooit zomaar vrijheid of democratie aanbieden. Het is iets waarvoor gestreden moet worden.
Al bijna anderhalve maand geven we met enkele activisten twee panden in de Bernadettewijk een tijdelijke invulling. Deze panden stonden al 10 maand leeg en stonden al 10 maand klaar voor nieuwe gebruikers. Enerzijds is onze tijdelijke invulling een schreeuw om de leegstand aan te klagen in heel België. Maar eigenlijk was het bovenal een schreeuw om democratie. Rechtstreekse democratie vertaalt zich binnen een grondwettelijk systeem als het toezicht dat het volk houdt op het naleven van de grondwet. Het volk weegt de instellingen (het specifieke) af aan de grondwet (het principiële). We kunnen zelfs zeggen dat het de burgerlijke plicht is van de burger om dat te doen. Wat de Bernadettegemeenschap doet is de instellingen van stad Gent en de instellingen verbonden aan stad Gent (zoals WoninGent) afwegen aan het grondwettelijk recht op wonen.
De bewoners van de Bernadettewijk willen inspraak. Geen bureaucratisch spel boven hun hoofd maar buurt samenkomsten om samen een plan op te maken om de huizen van de wijk te vernieuwen. Geconfronteerd met een politiek spel dat ergens hoog in de lucht zweeft, staan de bewoners van de Bernadette met hun twee pootjes op de grond en eisen ze Blok per Blok. De twee panden zijn nu de werkruimte voor ons en de buurtbewoners om gezamenlijk zelf aan de slag te gaan. Sinds onze bezetting ruimen we straten op, gaan we van deur tot deur, verdelen we een buurkrant en werken we elke zondag samen met de bewoners om vorm te geven aan hun eis blok per blok. Alsook voeren we samen met hen actie om deze eis kracht te geven.
De wijk is eigendom van de sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent en kent al lange tijd talloze vochtproblemen en technische mankementen. De schimmelgroei ging zo ver dat enkele jaren terug de VRT er zelfs een reportage aan wijdde. WoninGent werd hiervoor uiteindelijk zelfs veroordeeld door de correctionele rechtbank, het verhuren onbewoonbare woningen is – terecht – strafbaar. De huisvestingsmaatschappij werd veroordeeld doordat ze jarenlang de wijk verwaarloosde, doordat ze geen enkel technisch onderhoud aan de woningen liet gebeuren. Uiteindelijk werd na jaren talmen ergens in de kantoren van WoninGent beslist om deze wijk te slopen en alle mensen uit de wijk naar ergens anders toe te wijzen. Een hele gemeenschap uit elkaar trekken omdat ze als huisvestingsmaatschappij geen zorg gedragen had voor de woningen. Omdat WoninGent fouten heeft gemaakt, worden de bewoners gestraft.
Dit woonbeleid maakt dat sociaal bewoners als tweederangsburgers behandeld worden. Er wordt structureel geen rekening gehouden met de impact op de bewoners, hier in de Bernadette even waar als elders. Te zien in de beleidsnota’s, haalbaarheidsstudies, enzovoort waar er vaak niet meer als een alinea aandacht geschonken wordt aan de bewoners. Sociaal bewoners zijn een inkomst, niets meer. Betalen ze de huur en houden ze zich voor de rest koest, ideaal. Er is dringend nood aan een woonbeleid dat wel rekening houdt met de noden van de sociaal huurder, dat inspraak toelaat, dat zich horizontaal opstelt tegenover bewoners en niet behandeld als tweederangsburgers!
De mensen uit de wijk willen blijven wonen in hun wijk. Ze willen dat de huizen vernieuwd worden zoals het zou horen. Net zoals jij en ik zitten zij niet te wachten op een ander thuis. Sommige bewoners zijn geboren en getogen in de wijk. Een oude boom verplant je niet zomaar. En de vele goede buren zouden verre vrienden worden als we WoninGent toestaan ze elk apart te verhuizen naar allerlei willekeurige buurten in Gent. Nee, de wijk heeft na al die jaren kommer en kwel recht om bij elkaar te blijven! Er is genoeg leegstand in de buurt om een interne verhuis te organiseren en zo de wijk gefaseerd te vernieuwen. Blok per Blok!
“De raad van bestuur van WoninGent zal finaal op basis van die studies een keuze moeten maken over welk scenario verder uitgewerkt zal worden. Pas wanneer er een sloop- en bouwvergunning moet worden afgeleverd, is dit een dossier voor het schepencollege.”
De beslissing van WoninGent om de volledige wijk te slopen is niet alleen ondemocratisch maar ook ondoordacht. Er wordt geschermd met een haalbaarheidsstudie, wederom uitgevoerd ergens ver weg van de wijk in onbekende kantoren, die op veel vlakken onvoldoende is. De Bernadettewijk is beschermd erfgoed maar hun argumenten om deze stedenbouwkundige parel tot op de grond af te breken zijn vederlicht. Verder werd nergens in de studie de impact op de bewoners in overweging genomen. De berekeningen van kostprijzen en maximale budgetten zijn tegelijk foutief en achterhaald. De studie bevat geen enkel concreet plan voor wat er in de plaats zou komen na de sloop. Tot slot werd de optie om de wijk blok per blok te renoveren of te vernieuwen zelfs helemaal niet bestudeerd. Concrete kritiek op de haalbaarheidsstudie en beleidsnota vindt u in de bijlage, alsook op de facebook pagina van Bernadette Blijft!
Wij werden gedagvaard door WoninGent wegens ‘kraken’. Zo stelt de advocaat van woninGent tijdens de eerste zitting dat WoninGent principieel op hun eigendomsrecht staat om ons uit een leegstaand pand te gooien. Dat een socialehuisvestingsmaatschappij, die als institutie het recht op wonen zou moeten invullen, meer geven om hun eigendomsrecht over één leegstaand huis dan om het recht op wonen, art 23 in de grondwet, vinden we onbegrijpelijk. Ons planbureau vormt de plek waar we samen met de buurt een democratisch proces aangaan om te werken aan de eis ‘Blok per Blok’. Was burgerinspraak niet één van die sterkste punten van Stad Gent? Wij willen hen helpen door de beslissingen op het niveau van de bewoners te laten gebeuren. Maar burgers en bewoners worden blijkbaar niet als hulp gezien. In de plaats daarvan worden we gedagvaard. Het toont aan dat er een groot probleem is en dat de democratie ver te zoeken valt.
Tussen de oude stenen van de Bernadettewijk spelen zich de levens af van heel wat mensen. De beslissingen mogen niet louter gaan over de stenen. Het is hoog tijd om de beslissing tot slopen van de volledige wijk te herzien. Er moet een nieuwe studie komen die het blok per blok renoveren of vernieuwen grondig onderzoekt. De bewoners van de wijk moeten inspraak krijgen in het proces en in de beslissing. In afwachting moet de gedwongen verhuis van de bewoners van de wijk onmiddellijk stopgezet worden!
- Inspraak voor en respectvol rekening houden met sociale huurders en de gemeenschap die ze vormen.
- Een gefaseerde vernieuwing van de Bernadette wijk met respect voor zowel de gemeenschap van sociale huurders als voor het karakter van de wijk. Dit scenario dient te worden onderzocht op basis van een nieuwe, onafhankelijke studie.
- In afwachting moet de gedwongen verhuis van de bewoners van de wijk onmiddellijk stopgezet worden. Eens een gefaseerde vernieuwing opgesteld is, een verhuis binnen de buurt zodat ‘Blok per Blok’ mogelijk blijft met de huidige gemeenschap.
- Meer inspanningen van de stad Gent om met sociale woningen een volwaardig, duurzaam alternatief te bieden naast de private woonmarkt.
